|
مطالعه"
که فرهنگ لغت "عمید" آن را "اطلاع یافتن از چیزی با ادامه نظر در آن" معنی
کرده است، نه تنها زیر بنای "پژوهش " و نخستین گام برای تحقیق است بلکه به
عقیده کارشناسان جزو نیازهای روحی و معنوی انسان نیز محسوب می‌شود.
شاید براساس همین نیاز است که بسیاری از "انسان شناسان" او را موجودی
"جستجوگر" تعریف کرده‌اند. عده‌ای از کارشناسان معتقدند درک این نیاز توسط
خود شخص، محتاج "فرهنگ" خاصی است و برای این که شخص بفهمد که چنین نیازی
دارد باید تربیت شود و این کار باید در سال‌های اولیه عمر انسان انجام شود.
مرحوم "کیومرث صابری" مدیر مسئول مجله طنز "گل آقا" در سال
۷۳نظر خود در این خصوص را این طور بیان داشت:برخلاف خورد و خواب که اگر
مبتنی بر آموزش هم نباشد، براساس "غریزه" انجام می‌شود، "مطالعه" و عادت به
مطالعه به تربیت و آموزش نیاز دارد. وی به امکان بروز نتایج مخرب و مضر
همین آموزش‌ها در سال‌های اولیه عمر انسان نیز اشاره کرد و گفت :
"اگر در دبستان، مساله "مطالعه" برای بچه‌ها به شکل یک کار شیرین و دلچسب
در نیاید و اگر "خواندن" جنبه یک وظیفه و تکلیف اجباری به خود بگیرد، کودک
کم کم "باسواد" می‌شود ولی با کتاب دوست و رفیق نمی‌شود و از آن می‌گریزد.
همواره گفته شده است همان طور که جسم ما به غذا نیاز دارد، فکر ما هم
باید تغذیه شود و غذای فکر همان کتاب و مطالعه است که از بین رفتنی و دور
انداختنی نیست، در حالی که غذای جسم اگر از بهترین مواد غذایی هم تهیه شود،
در نهایت از بین می‌رود.
به هر حال بشر از زمان‌های دور همواره در
پی این بوده‌است که پاسخی برای پرسش‌های خود بیابد و براساس یافته‌های خود
بنیان‌های زندگی فردی و اجتماعی خود را توسعه بخشد. با توسعه جوامع بشری،
راه‌های ثبت "اندیشه‌ها" و "دانستنی ها" و تبادل آن با دیگران نیز توسعه
یافت. اگر زمانی از دیوار غارها استفاده می‌شد و در دوره‌هایی بر الواح
گلی، چوب، سنگ، استخوان و پوست حیوانات نگاشته می شد، بااختراع کاغذ و صنعت
چاپ، توسعه شگرفی در حوزه علم و فرهنگ پیداشد و امروزه با انتشار انبوهی
از کتاب‌ها، نشریات و سایر مطالب ، دریایی از "خواندنی‌ها" برای غوطه‌وری
اندیشه‌های کنجکاو و تشنگان "مطالعه" فراهم شده است.
پا به پای
پیچیدگی روز افزون جوامع انسانی شکل و ظاهر "کتاب" تغییر یافته و هم اکنون
نیز فن‌آوری‌های دیجیتالی و میکروتکنولوژی نیز در این زمینه به کمک جامعه
بشری شتافته و در واقع در بسیاری از زمینه‌ها اطلاع‌رسانی و کسب آگاهی از
این طریق صورت می‌گیرد. حال باید پرسید، براستی چرا علاقمندی به مطالعه در
جوامع مختلف به ویژه کشور ما متفاوت است ؟
|
|
|
روزنامه "ایران" در تاریخ ۱۹فروردین سال جاری نوشت:
وضعیت
کتابخوانی در کشور ما آنگونه که آمار رسمی وزارت ارشاد گویای آن است یعنی
حدود ۴دقیقه در شبانه روز چندان رضایتبخش به نظر نمی‌رسد. به ویژه این
که این آمار سبب شده ایران علی‌رغم برخورداری از سابقه طولانی فرهنگی و
تمدنی در رده کشورهایی چون افغانستان و بنگلادش قرار گیرد. سایت روزنامه
"هدف و اقتصاد" نیز در تاریخ ۹آذر سال جاری طی مقاله‌ای نوشت: طبق آخرین
آمارها سرانه مطالعه در ایران ۸دقیقه در روز است که اگر آمار مربوط به
محصلین و دانشجویان را از آن کم کنیم چیزی در حدود ۲ دقیقه در روز باقی
می‌ماند.
نویسنده مقاله نوشته است: کشورهای در حال توسعه نزدیک به
۸۰درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند اما کمتر از ۳۰درصد کتاب‌های جهان
را تولید می‌کنند و کمتر از این مقدار نیز به کتابخوانی مشغولند، این در
شرایطی است که کشورهای توسعه یافته با جمعیتی حدود ۲۰درصد جمعیت جهان،
۷۰درصد کتاب‌های جهان را تولید می‌کنند.
اروپا در سال ۱۹۹۱به
ازای هر یک میلیون نفر جمعیت خود ۸۰۲عنوان کتاب منتشر کرده، اما قاره
آسیا در همان سال به ازای هر یک میلیون نفر ۷۰عنوان و قاره افریقا
۲۰عنوان منتشر کرده است.
سایت "همشهری آنلاین " نیز در مطلبی به
مناسبت هفته کتاب نوشت: برخی برآوردها سرانه مطالعه در ایران را ۲دقیقه
در شبانه‌روز اعلام کرده‌اند که اگر مطالعه کتب درسی را نیز به آن اضافه
کنیم، این رقم به ۷دقیقه می‌رسد که در مقایسه با کشورهای پیشرفته که بیش
از ۵ساعت از شبانه‌روزشان را مطالعه می‌کنند، فاصله بسیار عظیمی است.
این منبع افزود: در کشور ما، با توجه به اینکه ۸۰درصد جمعیت را قشر
با سواد تشکیل می‌دهد، سرانه مطالعه ما با کشورهایی چون افغانستان، بنگلادش
و یا چند کشور آفریقایی برابر است. در مورد شمارگان (تیراژ ) کتاب هم
وضعیت اسفناک است. با توجه به جمعیت ۷۰میلیون نفری ایران، ناشران از ترس
این که کتاب هایشان بفروش نرود کتاب‌ها را حداکثر در ۳۰۰۰نسخه چاپ
می‌کنند. البته شمارگان ۲۰۰۰و ۱۵۰۰نیز به وفور دیده می‌شود.
در صورتی که در کشور فرانسه با جمعیت ۵۵میلیون نفری ، شمارگان کتب به
۳۵۰هزار جلد می‌رسد. این سایت خبری همچنین افزود: در طول یکسال از هر
۱۰ایرانی، تنها یک نفر یک جلد کتاب خریداری کرده که بنا به نظر کارشناسان
همین یک جلد نیز احتمالا درسی یا کمک درسی است و هر ایرانی در هر
۱۸۹۲روز (حدود ۵سال) تنها یک کتاب می‌خواند.
|
|
"علی‌اکبر اشعری " مشاور فرهنگی رییس جمهور و رییس سازمان اسناد و
کتابخانه ملی نیز در گفت‌و گو با روزنامه ایران در ۱۹فروردین ماه سال
جاری گفت: آمارهای رسمی که از سوی وزارت ارشاد علام می‌شود از پایین بودن
سرانه مطالعه در کشور حکایت دارد. یعنی در خوش بینانه‌ترین وضعیت، آنگونه
که تاکنون اعلام شده سرانه مطالعه در کشور ۴دقیقه در شبانه روز است. این
موضوع برای کشوری با سابقه فرهنگی و تمدنی ما که قصد دارد الگوی مناسبی از
مدیریت اسلامی نیز ارائه بدهد چندان مناسب نیست بنابراین لازم است برای
این موضوع حتما چاره‌ای اندیشیده شود. نکته حائز اهمیت این است که در کشور
ما بررسی و مطالعه دقیق در زمینه فرهنگ و سرانه مطالعه انجام نشده و معلوم
نیست همین آمار اندک و متناقضی که موجوداست بر چه مبنایی محاسبه می‌شود؟
آیامطالعه کتب درسی و کمک درسی نیز جزو سرانه مطالعه محسوب می‌شود؟
آیا کسانی که به منظور مطالعه و تحقیق وارد شبکه جهانی اینترنت می‌شوند نیز
در این آمارها لحاظ می‌شوند؟ اگر چه آمارهای متفاوت بین ۲تا ۱۵دقیقه
در روز و حتی در سال در نوسان است، اما آنچه مسلم است، اینکه سرانه مطالعه
در کشورمان بسیار پایین است. البته گفته می‌شود از نظر تعداد عناوین در
وضع خوبی هستیم و نسبت به گذشته ۳برابر افزایش داشته‌است ، ولی آیا این
میزان نسبت به رشد جمعیت با سواد، قابل قبول است؟
علی رغم این که
برخی آمار به نقل از وزارت ارشاد ارایه شده است، وزیر محترم‌ارشاد آمارهای
موجود در خصوص میزان مطالعه در کشور را تایید نمی‌کند. در همین زمینه
روزنامه "جوان " طی خبری در ۱۵تیرماه نوشت: "محمد حسین صفار هرندی "
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به این که هنوز مطالعه دقیقی در مورد
میزان مطالعه در کشور و سرانه کتابخوانی وجود ندارد و آمارهایی که در این
مورد ارایه می‌شود قابل اعتماد نیست، گفت: سرانه کتابخوانی در ایران نسبت
به گذشته کاهش یافته است. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با بیان این مطلب
افزود: چه بسا سرانه مطالعه در ایران از کشورهای دیگر هم بیشتر باشد، ولی
تاکنون مطالعه جدی در این مورد صورت نگرفته است.
وی در ادامه
افزود: اما اگر بخواهیم ادعا کنیم که مساله کتابخوانی و مطالعه در کشور ما
رونق دارد باید بگوییم که با کشورهای دیگر در این زمینه خیلی فاصله داریم و
ارقام و اعدادی که در این زمینه گفته می‌شود مبنی بر این که سرانه مطالعه
در ایران ده دقیقه و کمتر از این است، مورد تایید ما نیست. وزیر فرهنگ و
ارشاد اسلامی در ادامه خاطر نشان کرد: واقعیتی که در مورد جامعه ما وجود
دارد این است که ما ایرانی‌ها کم مطالعه می‌کنیم، ولی درگذشته سرانه مطالعه
در کشور ما زیادتر از امروز بود.
