نقد کتاب شریعتی دین وجامعه

نـقــــــــــــــــــــــــد کتـــــــــــــــــــــاب

************************************************************

نقد کتاب «شریعتی، دین و جامعه»

مؤلف کتاب "شریعتی، دین و جامعه" با اشاره به اینکه شریعتی آسیب شناسی دقیق و درستی از جامعه آن زمان ایران داشته است و درد جامعه را به خوبی شناخته گفت: اما نسخه او برای درد ایرادات اساسی و بنیادی دارد.
دکتر مهدی عبداللهی مؤلف اثر و استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه این اثر مجموعه مقالاتی است که توسط جمعی از نویسندگان نوشته شده گفت: کتاب مشتمل بر ۱۲ مقاله است و روش شناسی معرفت دکتر شریعتی و زیست نامه فکری و جریانهای تأثیرگذار بر آراء و اندیشه های شریعتی از جمله موضوعاتی هستند که در این اثر مورد توجه قرار گرفته اند.
وی افزود:انسان شناسی، اسلام شناسی، دین ایدئولوژیک، تشیع صفوی و تشیع علوی، غرب شناسی و بازگشت به خویشتن، روحانیت از دیدگاه شریعتی و زن در دیدگاه شریعتی از جمله عناوین مقالات این کتاب به شمار می روند. وی تصریح کرد: نویسندگان این اثر تلاش کردند که از دایره انصاف خارج نشوند و سعی شده تا اندیشه های شریعتی در کتاب بازگو شود. لذا شریعتی را از متن آثار او مورد بررسی قرار داده ایم. چون شخصیت شریعتی دارای دوستداران و مخالفان افراطی است.
استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تأکید کرد: باید توجه داشت که آرای شریعتی در بین نسل انقلاب و نسل کنونی وجود دارد و دکتر شریعتی یکی از روشنفکران زنده جوامع دانشگاهی ماست. وی در ادامه یادآور شد: اندیشه های شریعتی در مورد دین شناسی دارای اشکالات عمده و اساسی است. وی تصریح کرد: این کتاب به بررسی شخصیت شریعتی نپرداخته بلکه به شریعتی متن یعنی آثار شریعتی پرداخته است. اختلافی که بین متفکران در مورد شریعتی وجود دارد به همین اختلاف در مورد شخصیت شریعتی و شریعتی متن برمی گردد. شریعتی شخصیتی در حال شدن است و بسیاری از کسانی که روحیه انقلابی پیدا کردند متأثر از آرای شریعتی بودند.
وی تأکید کرد: برخی به شریعتی متن توجه کرده اند. دیدگاه اشخاصی چون شهید بهشتی و مقام معظم رهبری بیشتر ناظر به شخصیت شریعتی است و دیدگاه افرادی چون شهید مطهری و آیت الله مصباح و انتقاداتشان به شریعتی ناظر به شریعتی متن است. مؤلف کتاب "شریعتی، دین و جامعه" افزود: شریعتی آسیب شناسی دقیق و درستی از جامعه آن زمان ایران داشته است و درد جامعه را به خوبی شناخته است. لذا او از خود بیگانگی و الیناسیون را مفصل بحث را خوب شناسایی کرد اما نسخه او برای درد ایرادات اساسی و بنیادی دارد.
وی یادآور شد: در حال حاضر غبار شریعتی سرایی و شریعتی زدایی فرو نشسته و زمان شریعتی پژوهی است که به صورت ضابطه مند و بی طرفانه به اندیشه های شریعتی پرداخته شود. این استاد دانشگاه یادآور شد: یکی از ایراداتی که به شریعتی گرفته می شود این است که در اسلام شناسی از برخی مکاتب غربی متأثر است. در واقع روش شریعتی این است که برای مقابله با غرب از زبان خود غرب و علوم غربی مانند جامعه شناسی و فلسفه تاریخ بهره می گیرد. این موضوع جای تأمل دارد چرا که باید برای معرفت شناسی دین با روشهای دین رفت.
مؤلف کتاب "شریعتی، دین و جامعه" افزود: یک نکته قابل تأمل دیگر در مورد شریعتی این است که به رغم توجه و اشرافی که به علوم غربی دارد ولی با فلسفه و کلام اسلامی رابطه خوبی ندارد. عبداللهی در پایان تصریح کرد: همچنین شریعتی صحبت از زبان نمادین دین می کند و زبان دین را زبان نمادین می داند. برای نمونه زبان قرآن در مورد دنیا و آخرت را زبانی نمادین می داند. به عبارت دیگر شریعتی برای دنیا و آخرت یک ظرف مکانی قائل نیست؛ یعنی الان در دنیا هستیم و پس از مرگ به برزخ و دنیای آخرت می رویم. شریعتی می گوید اگر خودبین بودی در دنیا هستی و اگر فراتر رفتی آخرت است.
کتاب "شریعتی، دین و جامعه: نقد و ارزیابی دیدگاههای دین شناختی دکتر علی شریعتی" به کوشش عبدالحسین خسروپناه و مهدی عبداللهی از سوی کانون اندیشه جوان منتشر شده است.

********************************************************************

کتابی تخصصی برای درمانگران و نوشته‌ای ساده برای اقشار جامعه

دکتر سعیده زنوزیان، کارشناس کتاب‌های روانشناسی به نقد این کتاب پرداخته است:

نوجوانان امروزی:

امروزه گستره سنی نوجوانی بیش از گذشته است. در گذشته گستره سنی نوجوان تا 18 سالگی بود اما اکنون تا 22 سالگی نیز سنین نوجوانی محسوب می‌شود.

سال‌های گذشته، در زمان انقلاب و جنگ، بچه‌ها زودتر تکلیفشان را با خودشان روشن می‌کردند و وارد دنیای بزرگ‌سالی می‌شدند؛ کار می‌کردند و تشکیل خانواده می‌دادند اما اکنون ممکن است فرد تا 30 سالگی هم کار ثابتی نداشته باشد که این از سرگشتگی هویت ناشی می‌شود. در واقع هرچه این سرگشتگی طولانی‌تر شود، نوجوانی دیرتر تمام می‌شود.

در این کتاب تغییرات نوجوانان به پنج دسته تقسیم شده‌اند، تغییرات زیستی – بدنی، تغییرات شناختی یا فکری، تغییرات روحی روانی یا هیجانی، تغییرات اجتماعی و تغییرات اخلاقی و معنوی. تغییرات جسمی با بلوغ شروع می‌شود که می‌تواند استرس‌زا باشد. تغییرات شناختی فکری هم این است که نوجوان تفکر انتزاعی پیدا می‌کند یعنی معنای ضرب‌المثل‌ها و استعاره‌ها را می‌فهمد و می‌تواند اتفاقات پیرامون را بفهمد و ممکن را از ناممکن تشخیص دهد و فرضیه‌سازی کند و تصمیم‌ بگیرد.

بهترین هویت برای نوجوان هویتی است که خودش با کاوش و تجربه آن را بیابد و در صورتی که به والدین و خواسته‌هایشان تنها بگوید «چشم»، در سنین بعدی دچار بحران هویت می‌شود.

وقتی خانواده‌ها می‌بینند نوجوانشان مدام روبه‌روی آینه‌ است و وقت خود را صرف ظاهرش می‌کند، توی ذوق او نزنند چرا که تفکر نوجوان با تفکر بزرگسال متفاوت است و والدین باید آن را تعدیل کنند نه اینکه سرکوبش کنند.

مهم‌ترین عامل هیجان در نوجوانان در حالت منفی، ‌شرم و در حالت مثبت، اعتماد به‌نفس است، خود پنداری یا ادراک ما از خودمان باعث می‌شود در آینده مسیری مشخص را انتخاب کنیم.

مهم‌ترین فشاری که در تعاملات اجتماعی بر نوجوان وارد می‌شود از طرف گروه همسالان است؛ نوجوان بیش از آنکه از پدر و مادرش الگوبرداری کند از دوستان و همسن و سالانش الگوبرداری می‌کند. همسالان از لحاظ تیپ ظاهری و درسی و رفتاری و نوع حرف زدن و ... نوعی فشار روحی و روانی بر نوجوان وارد می‌کنند.

این تاثیرپذیری از گروه‌های دوستی می‌‌تواند حتی برای خانواده‌های خوب با روابط قوی هم مشکل‌ساز شود و این در صورتی اتفاق می‌افتد که خانواده نظارت کافی و کنترل درستی بر اعمال نوجوانش نداشته باشد و باید توجه داشت که این کنترل همراه با عاطفه و محبت و تا حد ممکن نامحسوس انجام شود.

هویت یابی نوجوانان

بهترین هویت برای نوجوان هویتی است که خودش با کاوش و تجربه آن را بیابد و در صورتی که به والدین و خواسته‌هایشان تنها بگوید «چشم»، در سنین بعدی دچار بحران هویت می‌شود.

نوجوان باید 9 ویژگی و تسلط را در زندگی داشته باشد که در زندگی کمتر دچار مشکل و بحران شود. از این 9 ویژگی می‌توان به پذیرش فیزیک بدنی اشاره کرد.

اگر نوجوان بتواند مستقل از والدینش فکر کند و دچار هیجان شود، یعنی ناراحت یا خوشحال شدن او از یک ماجرا لزوما از ناراحتی یا خوشحالی والدین او از ماجرا نباشد، بلکه تحلیل خود نوجوان از قضیه باعث بروز هیجان در او شود، می‌توان گفت نوجوان به استقلال هیجانی رسیده است.

*******************************************************************

نام کتاب : منظر مهر ******** اثر :مصطفی دلشاد

دبیر جلسه(منتقد اول): خانم سوری رابط فرهنگی شهرستان  ابتدا به معرفی نویسنده وآثار وی وخلاصه هایی از کتاب را بیان فرمودند:

مصطفی دلشاد تهرانی (زاده ۱۶ آذر ۱۳۳۴ تهران) نویسنده، محقق و استاد دانشگاه ایرانی است.

وی از اساتید دانشگاه علوم حدیث و از بنیان‌گذاران آن محسوب می‌شود. دلشاد به زبان‌های انگلیسی، عربی، آلمانی و فرانسه تسلط دارد و کتاب دومین انقلاب سوسیالیستی (The Second Socialist Revolution) اثر تاتیانا زاسلاوسکایا  به قلم او از انگلیسی به فارسی ترجمه شده است.

برخی از تالیفات وی همچون کتاب مدرسه حسینی به عنوان کتاب درسی در مراکز تربیت معلم تدریس شده است و مجموعه تحقیقات و تالیفات دلشاد تهرانی، وی را مرجع گفتگوهای فراوانی در باب نهج البلاغه و سیره پیامبر اسلام در نشریات و خبرگزاری‌های مختلف کرده است. کتاب رخساره خورشید وی نیز در بخش حدیث بیست­ویکمین دوره جایزه کتاب فصل شایسته تقدیر شناخته شد.

 

خلاصه کتاب منظر مهر

کتاب منظرمهر ازمجموعه ی ماه مهرپرور می باشدکه شامل 4 بخش اصلی "موانع تربیت"،"مبانی تربیت"،"اصول تربیت" و "روشهای تربیت"استاد دلشاد تهرانی می باشد که با توجه به نیاز جداگانه به هریک از چهاربخش یادشده، به طورمجزا تنظیم شده است.

کتاب از دو بخش پیشگفتار که به طور کلی به نهج البلاغه پرداخته شده و بخش اصلی که مبانی تربیت را از نگاه حضرت علی (ع)بیان نموده است.

بخش اول

نهج البلاغه بی تردید پس از قرآن کریم گرانقدرترین و ارزشمند ترین میراث فرهنگی اسلام است.این کتاب مجموعه ای است به ابعاد وجودی یک انسان کامل،زیرا نازلات وصادرات وجودی است که والاترین وجود پس از پیامبر اکرم (ص) است.

مولف نهج البلاغه سید رضی است.دربین آثار شریف رضی نهج البلاغه مهمترین و برجسته ترین آنهاست که هیچ کتابی پس از قرآن کریم به والایی و شیوایی آن نمی رسد و سید رضی آن را در سال 400 هجری،تالیف نمود.سید رضی سخنان امیر المومنین (ع) را ازمیان کتابهای گوناگون استخراج کرده وبا سبکی دلپذیر و مطلوب در سه بخش،1-خطبه ها و فرمانها 2-نامه ها و پیغام هاو 3- کلمات حکمت امیز و موعظه ها.تنظیم نموده است.

شریف رضی در این گزینش شگفت ازکلام امیر علی (ع)تعداد 241خطبه و کلام، 79 نامه ومکتوب و 489 حکمت و موعظه را برگزیده است. شریف رضی تالیف گرانقدر خود رانهج البلاغه یعنی راه روشن بلاغت نام گذاشته ودر وجه تسمیه آن چنین نوشته است:

"پس از تمام شدن کتاب،چنین دیدم که نامش را نهج البلاغه بگذارم،زیرا این کتاب درهای بلاغت و سخنوری را به روی بیننده خود می گشاید و خواسته هایش را به او نزدیک می سازد"

بخش دوم

منظرمهرعنوانی است برای آشنایی با مباحث نظری تربیت در نهج البلاغه که بخشی ازمجموعه مطالب تربیتی نهج البلاغه است.باعنایت به تعریف تربیت که عبارتند از رفع موانع وایجاد مقتضیات برای آنکه استعدادهای انسان در جهت کمال مطلق شکوفاشود، به طبع برای گام زدن در مسیر تربیت ، شناخت  موضوع تربیت، یعنی انسان، اهداف تربیت انسان، راه تربیت وبسترمناسب آن، وعوامل دخیل وتاثیرگذار در تربیت انسان ، از ضروری ترین امور است و بدون چنین شناختی کارتربیت سامانی درست نمی یابد و از این روست که این مباحث نقش مبانی را در تربیت ایفا می کند.

شناخت انسان دریچه ورود به تربیت و راهگشای آن و تعین کننده ترین مبحث نظری در تربیت است.حضرت علی (ع)در توصیف آن فرموده اند: شناخت نفس،سودمندترین شناخت هاست.این شناخت والا و گرانقدر ، خود بهترین راه به سوی شناخت حق است.به بیان پیشوای موحدان علی (ع)هرکه خود رابشناسد ، پروردگار خود را شناخته است.

تعین اهداف تربیت و حفظ ان اهداف درمسیر تربیت از اساسی ترین مسائل یک نظام تربیتی است .مباحث نهج البلاغه در این باره متنوع  و گسترده است .در کلام مولا اهداف تربیت  این چنین بیان شده است:

1- وارستگی و بندگی: امام علی (ع) درنامه تربیتی خود به امام مجتبی (ع) به او چنین سفارش می کند:"بنده دیگری مباش که خداوند آزادت آفریده است".

2-حکمت آموزی،خرد ورزی،و لطافت وجودی.

3-آخرت گرایی:امام در نامه ای فرموده است:"بدان که تو برای آن جهان افریده شده ای نه برای این جهان.

4-پرواپیشگی و پرهیزگاری:امیرالمومنین ان را در راس نظام تربیتی معرفی کرده وفرموده است:"پرواپیشگی سرخلقهاست".

 

شناخت فطرت

فطرت به معنای نوع خاصی از آفرینش است ، آفرینشی که آدمی را به سوی کمال مطلق می کشاند و به سمت حقیقت وجودی اش می خواند.تمام اموری که از عشق به کمال مطلق و انزجار از نقض نشات می گیرد فطریات انسان است:فطریات انسان در کلام مولا علی (ع) شامل : عشق و پرستش، ستایش ونیایش، زیبایی دوستی، حقیقت جویی، خیراخلاقی، آزادی دوستی وآزادگی ،عدالت دوستی و عدالتخواهی می باشد.

عوامل موثر در تربیت  عواملی اند که به نحو اقتضا ساختار تربیتی و شخصیت روحی انسان را سامان میدهندکه  در کلام مولی عبارتند از:

1-    وراثت: حضرت امیر(ع)در این باره فرموده است:نیکویی اخلاق دلیل پاکی و فضیلت ریشه خانوادگی است.

2-    محیط : باعنایت به نقش خانواده در شخصیت انشان حضرت در عهدنامه مالک اشتر به وی سفرش کرده که به شخصیت خانوادگیفرماندهان توجه نمایدفچنانکه فرموده است: پس ،ازآنان کسانی را بگمار که صاحب مروتند و گوهری نیک دارندو ازخاندانی پارسایند.

3-    محیط رفاقت ومعاشرت: حضرت(علی) در این باره فرموده است:میوه عقل وخرد همنشینی با نیکان است.

4-    محیط اجتماع: حضرت در نامه ایی به حارث همدانی فرموده است:درشهرهای بزرگ سکونت کن که جایگاه فراهم امدن مسلمانان است.

5-    سختی ها و شدائد: امام علی (ع) در این باره فرموده است: گوهر انسانها در آزمایشگاه دگرگونی احوال معلوم می شود.

6-     کار: امیرالمومنین در این باره سخنانی هدایتگردارد،چنانکه فرموده است:هرکه کار کند قوی تر شود.

7-    عوامل ماورای طیعت: به بیان مولی باهرانسان دو فرشته است که او را می پاید.

8-    اراده انسان : درمیان عوامل موثر در تربیت ،اراده انسان مهمترین نقش را درتربیت دارد.حضرت در  این باره فرموده اند:ارزش انسان به اندازه همت اوست.

سپس با استقبال حاضرین استاد به تعریف نقد ازفرهنگ معین پرداختند وفرمودند نقد باید توسط افراد خبره در هر موضوع صورت بگیرد.سپس استاد به چگونگی جمع آوری نهج البلاغه که در پیشگفتار کتاب بیان شده بود پرداختند .

عضو کانون (1) یا حاضرین در جلسه: درابتدا آیا کتاب نهج البلاغه به طور حتم از علی (ع) است؟

استاد فتحی فرمودند: بله در سندیت نهج البلاغه هیچ شبهه ایی وجود ندارد.

عضو کانون(2) یا حاضرین در جلسه:آیا از حضرت علی (ع) کتابهای دیگری وجود دارد؟

استاد فتحی:بله  کتاب غررالحکم ودررالکلم و یک دیوان شعر منتسب به حضرت امیر(ع)وجود دارد.

عضو کانون (1) یا حاضرین در جلسه :معنی ماه منظر از دیدگاه نویسنده چه بوده؟

استاد بیان فرمودند که این کتاب از مجموعه ماه مهر پرور می باشد که منظور حضرت امیر می باشند.منظر بر وزن مفعل و به معنی محل نگریستن و گاهی چشم به کار می رود.ومهر به معنای دوستی و خورشید می باشند.

عضو کانون (1) یا حاضرین در جلسه:فصل بندب کتاب اصلا خوب نبود وباعث خستگی خواننده می شد؟

استاد فتحی فرمودند شاید به علت جداشدن کتاب از عنوان کلی ماه مهرپرور باشد.

عضو کانون (1) یا حاضرین در جلسه تربیت یک موضوع روانشناسی است واگر استاد ازعلم روانشناسی نیز استفاده میکرد باعث جذابیت بیشتر می شد.

استاد این دیدگاه را پذیرفتند.

در پایان نکات مثبت کتاب توسط خانم سوری جمع بندی شد. ازنکات مثبت کتاب عنوان نام متناسب با موضوع-جزئی نگری نویسنده به نهجالبلاغه-نثر روان وشیوای نویسنده و ... بیان شد.

 

 ******************************************************************

 

نقد شعر فاضل نظری ***************گریه های امپراتور

دبیر جلسه جناب آقای جعفری ابتدا به بیوگرافی فاضل نظری اشاره نمودند که فاضل نظری متولد شهرستان خمین  داری و از کتابهای ایشان که به چاپ رسیده نام بردند( اقلیت- گریه های امپراتور-آن ها) و جدیدا نیز کتاب ضد از ایشان منتشر شده که مقا معظم رهبری یک جلد از آن را از نماایشگاه خریداری نموده اند.

خانم رستمی به عنوان منتقد اول شروع به سخنرانی نمودند، ایشان یکی از بارزترین ویژگی های شعر فاضل را تلمیح دانسته و نقدی بر اشعار فاضل، چرا که در بعضی موارد بسیار تکرار شده و خواننده را کمی خسته میکند و همچنین نشانه ها در اشعار فاضل دارای پیچیدگی خاصی است که باعث شده از سادگی خارج شود.

سپس آقای غلامی یکی دیگر از منتقدین  گفتند یکی از خصوصیات اشعار فاضل گیرایی و جذابیت بالای آن است که هر خواننده ای را جذب کرده و روح را می نوازد.

خانم مهاجرانی به این موضوع اشاره کردند که اشعار فاضل رنگ و بوی یاس و ناامیدی داردچرا که از الفاظ مرگ زیاد بکار برده و از تشبیهاتی مانند زمستان نیز زیاد به چشم می خوررد و همچنین تشبیهات جالب و بدیعی دارد که سادگی آن قابل فهم است.

خانم اکبری اظهار کردند که هر فردی بستگی دارد با چه جنبه و دیدگاهی اشعار را بخواند و در موردش فکر کند اما در اشعار فاضل صمیمیت به چشم میخورد و اشعارش شکار لحظه هاست.

دبیر جلسه اشاره به کدهای شاعر نمودند که مقصود چیست از جمله مرگ- یاس- دلهره- ترس- زمستان و همچنین اشاره به این داشتند که اشعار فاضل دارای احساس است و فاقد تکنیک میباشد.

 

آقای نوروزی یکی دیگر از منتقدین گفتند: که فاضل از شعرای درجه اول ماست که با زبان نو و حال مردم شعر میگوید که بسیار نیز موفق شده است و زبان کلاسیک را رها کرده و با گویش فعلی شعر گفته و کلمات، خیلی خوب در غزل نشسته است.

آقای اسکندری اظهار داشتند که اشعار فاضل پختگی ندارد و فقط احساس و عرفان ساده است و مقصد را معین نمیکند.

دبیر جلسه با این اظهار نظر مخالفت نموده و توضیحی از سیر غزل را دادند و اشاره به تلمیح، لحن، و زبان اشعار فاضل نودند، و از جمله ویژگی های شعر فاضل سهل و ممتنع بودن آن رادانستنددر ظاهر آسان ولی عین آن را انجام دادن سخت و محال است، درست است که اشعار فاضل کمبود تکنیک دارد ولی زبان احساس عیب آن را از بین میبرد که از زبان محاوره استفاده میکند و این یکی از محسنات آن است